Մեծամասամբ պետությունների արտաքին քաղաքականությունն ուղղված է երկրի արտաքին անվտանգության ամրապնդմանը, միջազգային ասպարեզում դիրքորոշումների ներկայացմանը, արտերկրում հանրապետության և նրա քաղաքացիների շահերի պաշտպանության արդյունավետության բարձրացմանը, միջազգային կազմակերպություններում և գործընթացներում ներգրավվածության խորացմանը, բարեկամ և գործընկեր պետությունների հետ հարաբերությաունների առավել ամրապնդմանը, ինչպես նաև տարածաշրջանային խնդիրների կարգավորմանն ու համագործակցային մթնոլորտի ձևավորմանը:
Սա սահմանումն էր արտաքին քաղաքականություն ասվածի: Այսօր ոչ մի պետություն առանց որևէ պետության հետ համագործակցելու դժվար թե կարողանար կայուն տնտեսական, քաղաքական, հասարակական մթնոլորտ ստեղծել երկրում և զարգանալ: Գտնվելով 21-րդ դարում՝ մենք ապրում ենք նախնադարյան ցեղախմբերի սկզբունքներով. զարգանում ու գոյատևում ենք միմյանց օգնելով: Փոխանակում ենք այն ամենը, ինչ մեզ պետք չէ այն ամենի հետ, ինչ մեզ պետք է, և նույնիսկ վաճառում ենք այն ամենը, ինչ մեզ պետք չէ (շատ դեպքերում նաև այն, ինչ պետք է) և գնում ենք այն, ինչ պետք է: Արտաքին քաղաքականության հետևանքներից մեկն է, որ շատ պետություններ (օրինակ՝ Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, ինչու ոչ Վրաստանը, ոչ բարով մեր հարևան Թուրքիան, Մալթան և այլն) իրենց բյուջեի մի մասը գոյացնում են տուրիզմի զարգացման շնորհիվ: Պատկերացրե՛ք՝ եթե այդ պետություններից որևէ մեկը խզեր իր արտաքին կապերը բոլորի հետ և փակեր սահմանները, ապա այդ երկրում ուղղակի ժամանակը կանգ կառներ, իսկ <<տուրիզմ>> ասվածն ուղղակի կվերանար բառարաններից:
 |
| ՎԱՃԱՌՎԱԾ Է (51 միլիոն դոլլար) |
Հայաստանի <<ժողովրդավարական>> Հանրապետությունը նույնպես առաջնորդվում է արտաքին քաղաքականության սահմանման սկզբունքներով, իսկ ինչ վերաբերում է տուրիզմին, ապա այն մեզ մոտ փորձում է մտնել զարգացման փուլ: ՀՀ-ն իր պատմության ողջ ընթացքում շրջապատված է եղել ոչ բարի հարևաններով: ՀՀ-ի սահմանակից երկրներն են Պարսկաստանը, Վրաստանը, Էտ-էտ-էտ Ադրբեջանը ու ոչ բարով Թուրքիան: Սրանցից միայն Պարսկաստանի ու Վրաստանի հետ ՀՀ-ն ունի բարիդրացիական հարաբերություններ: Այդ հարաբերությունների բարիդրացիական լինելը առավել արտահայտիչ է դառնում վրացիների համար ամռանը ծավափնյա շրջաններում, իսկ պարսիկների համարել այդ հարաբերությունները բարիդրացիական են տարվա բոլոր եղանակներին հիմնականում Երևանում: Իսկ ահա Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև բարիդրացիական բառն անգամ չի կարող լինել: Այս երկու պետությունների հակամարտության պատճառը Ղարաբաղյան հիմնախնդիրն է: Այն ծագել է 1991 թվականին, երբ ի պատասխան ԼՂ բնակչության ինքնորոշման պահանջի ադրբեջանական իշխանությունները փորձեցին հարցը լուծել՝ խորհրդային անվտանգության ուժերի (ԿԳԲ-ի հատուկ ջոկատներ) կողմից անձնագրային ռեժիմի իրականացման քողի տակ էթնիկ զտումներ իրականացնելով և լայնածավալ ռազմական գործողություններ սկսելու ճանապարհով, որ բերեց հազարավոր զոհերի ու զգալի նյութական կորուստների: 1994 թվականին Ռուսաստանի միջնորդությամբ կնքվեց եռակողմ (Հայաստան, ԼՂ, Ադրբեջան) զինադադար: Սակայն Ադրբեջանի կողմից բազմաթիվ անգամ խախտվել են զինադադարի կետերը, դրա վկայությունն է սահմանամերձ գոտիներում կրակոցները, որոնք ավարտվել են մեր հայ զինծառայողների ցավալի մահվամբ: Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծումը ՀՀ կառավարության համար կարևորագույն խնդիրներից է, և նրանք ամեն ինչ անում են, որպեսզի արտասահմանյան պետական կառույցների միջնորդությամբ խաղաղ պայմաններում լուծելի դարձնեն այս խնդիրը: ՀՀ-ի մյուս հարևան՝ Թուրքիայի հետ հակամարտությունն ունի ավելի վաղ ծագում: 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում ներկայիս թուրքերի պապերը իրագործել են հայ ժողովրդի կոտորած: Մինչ այսօր թուրքական կառավարությունը չի ընդունում ցեղասպանությունը, չնայած նրան, որ մի շարք երկրներ (Ֆրանսիա, Շվեցարիա, Դանիա, Արգենտինա և շատ այլ երկրներ) այդ ամենը բնորոշել են՝ որպես հանցագործություն մարդկության և քաղաքակրթության դեմ: Եվ այս ամենի հետևանքով մենք այսօր Թուրքիայի հետ չունենք համագործակցության ոչ մի եզր և ոչ էլ որևէ դիվանագիտական կապեր, դրա պատճառը նաև այն է, որ Թուրքիան վարում է հակահայկական քարոզչության քաղաքականություն:
Հիմա պատկերացրեք` եթե Հայաստանը չունենար ոչ մի հարաբերություն արտաքին աշխարհի հետ, կլիներ այն, որ ուղղակի իր` ոչ բարենպաստ աշխարհագրական դիրքի պատճառով Հայաստանը ժողավրդավարական Հանրապետությունից կվերածվեր <<Հայաստանի ժողովրդական Հանրապետության>>: Ուստի ՀՀ-ն ամեն կերպ ավելի է բարելավում իր` բարեկամ ու գործընկեր պետությունների հետ հարաբերությունները՝ սեփական երկրի ապահովության ու զարգացման նկատառումներով: Այդ հարաբերությունների պահպանման և բարելավման հիմնական նախապայմաններից է տվյալ երկրներում ՀՀ դեսպանատների ու հյուպատոսություններ առկայությունը: Այսօր ՀՀ-ն (ԱԳՆ պաշտոնական կայքի տվյալներով) աշխարհի մոտ 200 երկրներում ունի 77 դեսպանատներ և 28 հյուպատոսություններ: Սակայն Հայաստանի բյուջեի նիհար լինելու պատճառով կան մի քանի դեսպանատներ, որոնք գտնվելով մեկ երկրում, ՀՀ-ի շահերը ներկայացնում են միանգամից մի քանի երկրներում: Դրանցից մեկը Հունգարիայի հայկական դեսպանատունն է, որի գտնվելու վայրը Ավստրաիայի մայրաքաղաք Վիաեննան է: Այս փաստը քննադատության ենթարկվեց, երբ Հունգարիայի տարածքում ադրբեջանցի ոճրագործ Սաֆարովը կացնահարեց հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին: Այդ դեպքից հետո Հունգարիայի կառավարությունը ոճրագորցին հանձնեց Ադրբեջանին, իսկ Ադրբեջանն էլ իր հերթին, ևս մեկ անգամ ցուցադրելով իր անմարդկային էությունը, հերոսացրեց դրան: Այս դեպքի կապակցությամբ Հունգարիայի պատվիրակ Վիլմես Սզաբոն ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 67-րդ նստաշրջանի իր ելույթում ասաց.
- Հունգարիան արտաքին քաղաքական սխալ որոշում կայացրեց, երբ որոշեց արտահանձնել հունգարական հողի վրա հային սպանած ազերիին Ադրբեջանին:
Խոսեցի հիմնախնդիրներից, սակայն Հայաստանն իր արտաքին քաղաքականության միջոցով փորձում է նաև լուծել իր տնտեսական աճի ապահովման ու զարգացման խնդիրները: Այսօր ՀՀ տնտեսությունը մեծապես առաջընթաց է ապրում արտերկրյա ներդրումների շնորհիվ: Երկրում գործող մի շարք գործարաններ, բազմաբնույթ ընկերություններ, որոնց մի մասը զբաղվում է արտադրությամբ, մի մասը վերամշակմամբ, մի մասը ծառայությունների մատուցմամբ և այլն, պատկանում են օտարերկրացիներին, որոնք ներդրում են կատարել կամ, կոպիտ ասած, գնել են այդ ամենը: Դրա շնորհիվ մեր տնտեսությությունը զարգանում ու ծաղկում է, և դրա հետևանքող շատանում է արտերկրյա ազդեցությունը մեր երկրի ներքաղաքական կյանքում, և թուլանում է ինքնիշխանությունը: Ներդրումների թվի գիրանալը պայմանավորված է ՀՀ-ի բյուջեի թվի նիհարելով: Ու այդ խնդրի լուծումն էլ, իմ սուբյեկտիվ կարծիքով, պետք է դառնա հիմնախնդիրներից մեկը:
Արտաքին և ներքին քաղաքականությունները սերտորեն կապվում են միմյանց, երբ ներքին քաղաքական շրջանակներում ծագած հարցերը դառնում են անլուծելի և դուրս են գալիս երկրի սահմաններից: Դրա վառ ապացույցներից մեկը սեպտեմբերի 27-ին Հայաստան ժամանած Եվրոմիության ընդլայնման և հարևանության քաղաքականության հարցերով հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեյի և Ժառանգություն կուսակցության վարչության գլխավոր քարտուղար Ստյոպա Սաֆարյանի, Ժառանգություն կուսակցության խմբակցության քարտուղար Զարուհի Փոստանջյանի միջև տեղի ունեցած զրույցն էր: Զրույցի ընթացքում Ժառանգության ներկայացուցիչները ուշադրություն հրավիրեցին Հայաստանում քաղաքական ու տնտեսական կյանքի իրական ժողովրդավարացման, մենաշնորհների և համակարգային կոռուպցիայի վերացման անհարաժեշտության վրա: 2013 թվականի նախագահական ընտրությունների ընդառաջ կարևորվեցին թեկնածուների համար մրցակցային հավասար պայմանների ապահովումը, ընտրական գործընթացի շեշտակի բարելավումը:
Իսկ ահա ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը Շտեֆան Ֆյուեի հետ զրույցում քննարկեց Հայաստան-Եվրոմիություն հարաբերությունների անցյալն ու ապագայի հեռանկարները: Անդրադարձ եղավ նաև ԱԺ 2012 թվականի ընտրություններից հետո Հայաստանում ձևավորված ներքաղաքական իրավիճակին, ինչպես նաև ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների ոլորտներում առկա խնդիրներին:
Այս ամենը ևս նպաստում է օտար երկրների և պետական կառույցների միջամտությանը ներքին քաղաքական կյանքին: Ինչն իր հերթին ևս կարող է թուլացնել երկրի ինքնիշխանությունը:
Քանի որ Հայաստանը չի դասվում զարգացած և հզոր առաջատար պետությունների շարքին, Հայաստանում դեռ չկա լիարժեք ժողովրդավարություն, Հայաստանում արտաքին, նույնիսկ ներքին հիմնախնդիրները մեծամասամբ լուծվում են պարտադիր արտերկրյա մջամտությամբ: Եվ այս ամենից կարելի է գալ այն եզրահանգմանը, որ մեր երկրում բոլոր թերությունները, որոնք հիշատակվում էին իմ հոդվածում, առողջ հասարակության զարգացման և անշահախնդիր քաղաքական լուծումների շնորհիվ, հետևաբար նաև երկրի զարգացման շնորհիվ կվերանան կամ գոնե կմինիմալացվեն:
Հեղինակ՝ Արթ Հով:
